بخشی از متن تحقیق:

حركت‌ها و فعل و انفعالات اجتماعي علاوه بر صورت ظاهري، از يك زيرساخت نهفته نيز برخوردارند كه برخلاف جلوه بيروني، قابل سنجش و يا پيش‌بيني دقيق نمي‌باشد و جالب آن‌كه بخش اعظم فرايندهاي اجتماعي و سياسي نيز در پيوند با اين جنبه پنهاني است كه اتفاق مي‌افتد؛ بدين معنا كه مي‌توان يك حركت اجتماعي را طبق برنامه‌ريزي ازپيش‌تعيين‌شده شكل داد اما تداوم اين جريان ديگر در اختيار كامل شكل‌دهندگان آن نخواهد بود بلكه از ديالكتيك خاص خود برخوردار است حال اگر به سده‌ها و يا حتي دهه‌هاي گذشته برگرديم، بسامد خطا در پيش‌بينيهاي افراد از وقايع اجتماعي و سياسي را بيشتر ملاحظه خواهيم كرد. نظر به اين امر، مسلما با بسياري از كساني كه در كوران حوادث گذشته بنا به نيات خيرخواهانه عُلَم مبارزه برافراشتند تا اصلاحات و دگرگونيهاي مدنظر خود را در نقطه مقابل جباران و نيز اجانب پيش ببرند اما در نهايت با شكست مواجه مي‌شدند، همدردي خواهيم كرد. از جمله اين مبارزان راه حق كه در طول تاريخ ايران امثال آنها كم نيستند، مي‌توان از اميركبير، مدرس، ميرزاكوچك‌خان جنگلي و . . . نام برد كه همگي نيز جان خود را بر سر راه آرمانهايشان فدا كردند. آنان به‌ظاهر شكست خوردند اما درواقع هيچ‌گاه شكست نخوردند؛ چراكه براساس همين قانون مخفي جريانات اجتماعي كه هيچ‌وقت به ظواهر متكي نيستند بلكه هر حركت اجتماعي در تمام دوران پس از خود تاثيرگذار است و آنچه امروز علي‌الظاهر شكست تلقي مي‌شود، بسا كه سالها و گاه دهه‌ها پس از آن به بار نشيند ـ چيزي كه امروزه به عيان مي‌بينيم ـ بايد گفت ميرزاكوچك‌خانها هيچ‌گاه نمردند و نخواهند مرد و آبي كه از آبشخور انديشه آنان در جوي فكر و فرهنگ اين مرز و بوم جاري شد، همچنان شكوفه‌ها و نهال هاي جديدي را آبياري خواهد كرد.

گيلان در دوره قاجار

مردم گيلان نيز همچون ساكنان ساير نقاط و مناطق ايران در دوره قاجار، به لحاظ اجتماعي و اقتصادي در وضعيتي بسيار سخت و دشوار مي‌زيستند. ساختار فاسد و ناكارآمد حكومتهاي قاجار و عمال و دست‌نشاندگان محلي آنان در سراسر كشور وضعيتي رقت‌بار به وجود آورده بود كه خطه گيلان و اهالي آن نيز از اين قاعده مستثني نبودند. مردم اين ناحيه در تمام سالهاي فرمانروايي سلاطين قاجار، به‌ويژه در سالهاي پاياني قرن دوازدهم هجري شمسي، در فقر و فلاكتي عظيم به سر مي‌بردند كه در برخي كتب و گزارشات آن دوره مفصل بدان اشاره شده است. در نگاه اول شايد مايه تعجب و شگفتي باشد كه سرزميني همچون گيلان كه وفور نعمت و زيادي مواهب خدادادي آن شهره خاص و عام است، گرفتار فقر و نداري شده باشد اما جالب است بدانيم كه علت اصلي چنين وضعيتي در دوره قاجار درواقع همين ثروتهاي طبيعي اين منطقه بود. موقعيت خاص جغرافيايي و تواناييهاي طبيعي سرزمين گيلان سبب شده بود شاهان و رجال دربار قاجار همواره درصدد تملك و تصاحب بخشهاي باارزش و حاصلخيز اين منطقه از كشور برآيند و به‌همين‌دليل به‌تدريج بسياري از سرزمينهاي آباد گيلان به دست شاهان و درباريان افتاد. اما از آنجا كه اين گروه خود از گيلان به دور بودند، جهت كنترل و بهره‌برداري مطلوب از اين متصرفات و استثمار هرچه‌بيشتر مردم، از حاكمان محلي بهره مي‌گرفتند. بدين‌معنا كه آنان مناطق تحت تملك خود را با عنوان املاك سلطنتي به حاكمان و اربابان محلي اجاره مي‌دادند. اين اربابان نيز به‌نوبه‌خود جهت كسب منافع و نيز جلب رضايت دربار و ارسال حق‌الاجاره، فشار مضاعف و طاقت فرسايي را بر توده فقير و محروم گيلان، به‌خصوص بر كشاورزان وارد مي‌كردند. «وجود املاك سلطنتي وسيع گيلان خود از جاذبه‌هاي حكومت و فرمانروايي اين منطقه در دوره قاجاريه به شمار مي‌رود؛ چراكه اين املاك به حكام گيلان اجاره داده مي‌شد و آنان نيز به‌نوبه‌خود آنها را به افراد ديگري اجاره مي‌دادند حكام و مالكين بزرگ علاوه بر درآمدي كه از زمينهاي مورد تصرف خود به دست مي‌آوردند، ماليات زيادي [را نيز] از كسبه و مشاغل، حمامها، دكانها، كاروانسراها، . . . محصولات كشاورزي و حتي طيور و درختان ميوه اخذ مي‌كردند؛ به‌عبارت‌ديگر تا قبل از انقلاب مشروطيت در سال 1285. ش و به دنبال آن، تدوين قانون اساسي كه مالكيت فردي را محترم شناخت، هيچ حقي بر مالكيت زمين كه متكي بر ضمانت اجرايي باشد وجود نداشت. حتي اراضي موقوفه نيز در بسياري موارد از اين‌گونه تعرض‌ مصون نمانده است.» به‌همين‌دليل در اين دوره طبقه زمين‌دار بزرگي به‌تدريج شكل گرفت كه همين گروه در جريان نهضت مشروطه به سركوب طرفداران نهضت مشروطه در گيلان پرداخت. علاوه‌براين، مالكان، عمال و ماموران دولت نيز فشار و تعديهاي بيشماري در حق مردم اعمال مي‌كردند؛ به عبارتي، مي‌توان گفت يك اتحاد نانوشته ـ اما كاملا ملموس ـ ميان حكام محلي و ماموران دولتي ازيك‌سو و مالكان و خوانين بومي ازديگرسو شكل گرفته بود. با اين توصيف، به‌راحتي مي‌توان حدس زد كه وضعيت مردم گيلان در اين اوضاع و احوال چگونه بوده است. «. . . اگر بخواهيم كيفيت زندگي دهقانان ]گيلان[ را در رابطه با زمين و ارباب خلاصه كنيم، مي‌توان گفت هيچ حقي براي زارع نسبت به ارباب زمين وجود نداشت ...

این تحقیق با فرمت word قابل ویرایش در اختیار شما قرار می‌گیرد.
تعداد صفحات تحقیق: 24