جامعه آماري
جامعه:مجموعه اعضاء حقيقي يا فرضي است كه نتايج پژوهش به آن انتقال داده مي شود.
نمونه آماري
گروهي از اعضاء يك جامعه كه اطلاعات مورد نياز پژوهشي به كمك آن حاصل مي شود.
عوامل مؤثر در انتخاب جامعه:
 تعيين هدفهاي پژوهش
محدود كردن جامعه
تعريف صحيح از جامعه
شرايط و اندازه نمونه:
قابل تعميم به كل جامعه آماري باشد.
 ماهيت پژوهش
 ابزار اندازه گيري به كار برده شود.
 ويژگي جامعه مورد نظر
اصول اساسي نمونه گيري:
نماينده واقعي بودن نمونه
تصادفي بودن
عدم وجود هيچ رابطه منطقي بين روش نمونه گيري و ويژگيهايي كه بايد نمونه گيري شود.
 احتراز از سوگيري در فرآيند انتخاب
 دقت در كليه مراحل
انواع نمونه گيري:
   تصادفي ساده
    نمونه گيري منظم
   نمونه گيري تصادفي طبقه اي
   تصادفي خوشه اي
   نمونه گيري در دسترس
   نمونه گيري هدفدار
نمونه گيري تصادفي ساده:
روشي است كه كليه اعضاي جامعه داراي شانس مساوي و مستقل براي انتخاب شدن هستند .
نمونه گيري تصادفي ساده :
با جايگزيني
بدون جايگزين
شيوه مطلوب براي تصافي بودن نمونه:
 قرعه كشي
 جدول انتخاب تصادفي
نمونه گيري منظم:
در اين روش تمام اعضاي جامعه بدون هرگونه نظم و ترتيبي فهرست بندي مي شود سپس نمونه مورد نظر با استفاده از يك نظم معين از ليست جامعه انتخاب مي شود.
حجم نمونه/حجم جامعه=نظم
نمونه گيري تصادفي طبقه اي:
فرايندي است كه از طريق آن به زيرگروههاي واقعي يا به طبقات انتخاب شده به عنوان بخشي از آنچه در جامعه وجود دارد دست مي يابيم. در اين روش جامعه به خرده گروههايي به نام طبقه تقسيم مي شود و نمونه هاي مستقل از هر طبقه انتخاب مي شود.
مزيت هاي نمونه گيري تصادفي طبقه اي:
احتمال معرف بودن نمونه را افزايش مي دهد.
هيچگونه انحرافي از اصل تصادفي بودن ندارد.
دقت اين روش نسبت به تصادفي ساده بيشتر است.
خصوصيات نمونه گيري تصادفي طبقه اي:
طبقه هاي مختلف تا حدامكان با يكديگر متفاوت باشند.
اعضاي هر يك از طبقه ها تا حدامكان متجانس باشند.
معيارهاي طبقه بندي موضوع مورد پژوهش با يكديگر همبستگي داشته باشند.
نمونه گيري تصادفي خوشه اي:

زمانيكه انتخاب نمونه از اعضاءجامعه مشكل يا غير ممكن است از اين روش براي انتخاب نمونه استفاده مي كنيم.اين روش شبيه تصادفي ساده است با اين تفاوت كه در نمونه گيري خوشه اي به جاي افراد،گروهها به صورت تصادفي انتخاب مي شوند و به صورت تك مرحله اي و چند مرحله اي اجرا مي شود.
محاسن:
نياز به وقت كمتري براي انتخاب نمونه دارد.
معايب:
ممكن است به صورت كامل معرف و نماينده واقعي جامعه نباشد.
نمونه گيري در دسترس:
در مواقعي كه انتخاب به روشهاي قبلي غيرممكن باشد از اين روش استفاده مي شود.مثل استاد دانشگاهي واكنش دانشجويان خود را نسبت به دو كتاب آمار مقايسه مي كند.يا مثل گزارشگر تلويزيوني كه در گوشه اي از خيابان مي ايستد و عقايد عابران را در مورد موضوعي جويا مي شود.
محاسن:
سادگي و سهولت كار است.
معايب:
سوگيري احتمال در يافته هاي تحقيق
عدم تعميم يافته هاي نمونه به جامعه
نمونه معرف و نماينده واقعي جامعه نيست.
نمونه گيري هدف دار:
گاهي اوقات بر اساس اطلاعات قبلي از جامعه و يا با عنايت به هدف هاي معيني،پژوهشگر داوري شخصي خود را براي انتخاب نمونه به كار ميگيرد.مثال معلم كلاسي دو نفر دانش آموز را با بالاترين و دو نفر را با پايين ترين نمره در بين دانش آموزان كلاس خود انتخاب و نظر آنان را درباره نحوه تدريس خود جويا مي شود.
محاسن:
كمك در جهت جمع آورياطلاعات در رابطه با جامعه
معايب:
نمونه انتخاب شده معرف جامعه نيست.
امكان دارد قضاوتهاي پژوهشگران درست نباشد
بزار سنجش و گردآوري اطلاعات:
 تعريف ابزار اندازه گيري و مقياسها:
وسايلي هستند كه محقق به كمك آنها قادر است اطلاعات مورد نياز خود تحقيق خود را گردآوري ثبت و كمي نمايد و متناوب با هر رشته علمي و يا نوع تحقيق تغيير مي كند.
 ابزارهاي گردآوري اطلاعات در علوم انساني:
 پرسشنامه
كارت مصاحبه
كارت مشاهده
آزمون
فيش
فرم ها
طبقه بندي ابزار اندازه گيري و گردآوري اطلاعات:
الف- استاندارد يا ميزان شده:
1-جنبه هاي مختلف آنها به خوبي تعريف شده و راهنماي اجرا،روشهاي كار و وقت مشخصي دارند
 2-روش هاي نمره گذاري به دقت مشخص شده است.
     3-اعتبار و پايايي آنها از طريق تجارت زياد مورد تاييد قرار گرفته است.    
ب)ابزارهاي محقق ساخته:  
1-زماني به كار مي رود كه ابزار استاندارد وجود نداشته باشد.
  2-فعاليت ذهني و وقت زيادي را مي طلبد.
3-قبلا به طور آزمايشي بايستي اجرا شده باشد
4-اعتبار و پايايي مشابه
مقياس هاي اندازه گيري:
      1-مقياس اسمي
     2-مقياس ترتيبي
     3-مقياس فاصله اي
     4-مقياس نسبي
طيف ها:
براي سنجش نگرش ها،تمايلات ،گرايشها و آرزوها از ابزارهايي تحت عنوان طيف ها استفاده مي كنند. مثال:طيف بوگاردوس
طيف ليكرت
روايي ابزار سنجش :
منظور از روايي اين است كه مقياس و محتواي ابزار يا سؤالات مندرج در ابزار دقيقا متغيرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد .مثلا آزمون تست هوش اگر نتواند بهره هوشي دانش آموز را اندازه گيري كند فاقد روايي است.
پايايي ابزار سنجش:
ابزار پايا يا معتبر ابزاري است كه از خاصيت تكرار پذيري و سنجش نتايج يكسان برخوردار باشد.
عواملي كه بر پايايي و روايي ابزار سنجش تاثير منفي دارند:
          -تعريف نشدن اصطلاحات
          -عدم توجيه پرسشگران
          -عدم تجانس و همگوني پاسخگويان
          -تغيير شرايط و زمينه هاي اجراي پرسشگري
          -وضعيت ظاهري و دروني ابزار
          -عدم تناسب مراحل مختلف فرآيند تحقيق
روشهاي اطمينان از روايي و پايايي ابزار سنجش:
           -استفاده از روش دوگانه و موازي
           -استفاده از روش مقايسه با معيار
           -استفاده از روش پيش آزمون