مقدمه
موضوع اين رساله چگونگي ادراك وجود نزد پارمنيدس و هراكليتوس است . اهميت اين مسئله ازآن جا ناشي مي شود كه پس از پديدآمدن شكاف معرفت شناسي ميان فاعل شناسا و متعلق شناسايي كه در دورة جديد مورد تأكيد قرار گرفت ، عده اي از متفكرين كه منتقد انحصار روش شناخت در اين نوع خاص شاخت مبتني بر شكاف معرف شناختي بودند كوشيدند در انديشه هاي موجود در جريان تاريخي انديشه غرب در پي متفكريني بگردند كه به گمان ايشان در آن ها ما با شناختي از نوعي ديگر مواجه هستيم . دو تن از اين انديشمندان بي شك پارمنيدس وهراكليتوس هستند . در اين رساله تلاشي شده است در جهت درك درست كيفيت شناخت عالي ترين حقيقتي كه هر يك از اين دو متفكر در منظومه فكري خود از آن خبر داده اند . روشن است كه انتخاب عنوان كيفيت ادراك وجود نزد پارمنيدس وهراكليتوس به ما اين معني را انتقال مي دهد كه گويي اين هر دو از وجود سخن گفته اند لذا در مورد اين عنوان توضيح زير لازم است : لغت وجود در اصطلاح سنت فلسفي كشور ما ، پس از ملاصدرا قرين نوعي خارجيت اصالت ، وحدت و فراگيري است . جستجوي از چگونگي درك شدن وجود به معنايي كه ما امروز از ان در سنت فلسفي خود مي فهميم ، در واقع پرسيدن سوالي است از دو انديشمندي كه در فضايي انديشيده اند كه از رنج هاي معرفت شناسانه دنياي معاصر فارغ بوده است . در واقع پرسيدن اين سوال است كه عالي ترين حقيقتي كه شما در انديشه خود آن را درك مي كرديد چگونه درك مي شود . براي مثال عنوان اين رساله را مي شد كيفيت ادراك عالي ترين حقيقت نزد پارمنيدس و هراكليتوس گذاشت . البته در آن صورت ممكن بود كسي انتقاد كند كه مثلاً مگر در پارمنيدس حقايق متعدد وجود دارد كه شما از عالي ترين آن ها سخن مي گوئيد و قص علي هذا ... ، هنگامي كه موضوع اين رساله به هيئت داوري موضوع تقديم شد ، به صورتي كاملاً عادي من از بستر فكري خويش كه فضاي فلسفي كشور ماست اين سوال را از پارمنيدس و هراكليت پرسيدم و پس از تصويب اين موضوع و پس از كاربر روي آن دريافتم كه عناوين دقيق تري نيز براي آن ممكن بود . به هر حال اميدوارم اكنون مقصود روشن باشد .
ناگزير مي بايد تحقيقي مي شد در مورد تاريخ لفظ وجود و لفظ لوگوس تا معلوم شود پيش از پارمنيدس وهراكليت اين كلمات به چه معنايي استفاده شده اند اين كار در 1 . 1 و 1 . 2 انجام شده است . سپس با مراجعه به متن قطعات اين دو، به بررسي وجود و لوگوس در منظومه فكري آن ها پرداخته شده است . اين كار را به اين صورت ارائه شده كه برخي از اهم صفات وجود و لوگوس بر اساس نظر اين دو به صورت مجزا استخراج و تبيين شده است . ( در 2 . 1 به بعد و 2 . 2 به بعد )
در فصل سوم به دليل اين كه سروكار اين رساله از يك طرف با مسئله ادراك بوده است اقسام مختلف درك كردن تا حد امكان ، در انديشه يونانيان باستان استقصا شده است و 8 نوع مختلف درك كردن مورد اشاره قرار گرفته است .
در فصل چهارم در واقع انديشه اصلي اين رساله ارائه شده است كه وجود براي پارمنيدس و لوگوس براي هراكليت خود معرف خود ميباشد. در ارائه اين مطلب كار از برخي ملاحظات تاريخي و اسطوره اي آغاز شده و سپس به تبيين نظرات اين دو پرداخته شده است.
در فصل پنجم ، با فرض درستي تلقي اين رساله از كيفيت ادراك وجود نزد پارمنيدس و هراكليتوس به بررسي حل مسئله رابطه كثرت و وحدت نزد اين دو پرداخته شده است . چرا كه اگر چه هم پارمنيدس و هم هراكليتوس قائلند عالي ترين حقيقتي كه مي شناسند خود معرف خود است ولي در تبيين رابطه اين حقيقت اعلي باكثرات هر يك تبييني خاص ارائه كرده اند . در بخش آخر نيز كه تحت عنوان كلام آخر آمده است تلاشي شده است در جهت تبيين اين مطلب كه تفاوت آن چه اين دو انديشمند بدان قائل بودند با دستگاه هاي فكري كه پس از آن ها آمده است چيست ؟ روشن است كه در حين تحقيق نتايجي نيز حاصل شده است ـ كه اگر چه از جريان موضوع اصلي اين رساله خارج است ولي به نوعي تفسير نويي است البته تقريباً نو ! ـ از برخي بحث هاي موجود در تفسير پارمنيدس و هراكليتوس . از آن جمله تلقي خاص اين رساله از okestin و estin نزد پارمنيدس ، و تفسير ويژه از كروي بودن وجود نزد او ـ كه در فصل هاي يك و چهار به آن ها اشاره شده است ـ هم چنين تبيين خاص اين رساله از «راه گمان» كه بر خلاف تفسير رايج است و چگونگي ارتباط وحدت و كثرت در پارمنيدس كه در فصل پنجم مورد بحث قرار گرفته است . در هراكليت نيز دو نكته نسبتاً جديد وجود دارد : يكي كيفيت خاص ادراك وجود نزد هراكليت است كه به شكلي كه اين جا مورد بحث قرار گرفته است ـ در فصل چهارم ـ در ساير منابع مشاهده نشد و ديگري تبييني است كه به لحاظ معرفت شناختي از كيفيت ادراك وجود نزد هراكليت ارائه شده است ـ در فصل پنجم ـ كه تقريباً جديد است .
در كار تحقيق دريافتم كه پر ثمر ترين روش مطالعه مراجعه به متن فيلسوف است . با بدست آوردن چند ترجمه انگليسي كوشيده ام ابتدا معناي خود متن را به درستي دريابم. (نبايد پنهان كنم كه در مواجهه با متن ذهن انسان دچار فوران معنا مي شود) سپس به شرح مراجعه كرده ام . در فهرست منابع ، كتاب ها را به ترتيب كثرت استفاده فهرست كرده ام .
مي بايد از استادم جناب اقاي دكتر بهشتي نهايت تشكر را داشته باشم ، به دليل معرفي دو كتاب : سر آغازهاي فلسفه نزد يونانيان و The presocratic philosophers كه مهم ترين منابع من در اين كار بوده اند سپس البته متن هاي اصلي ، كه من از گتاب گالوپ ، ويل رايت و فريمن استفاده كرده ام ـ اطلاعات كتاب شناسي در فهرست منابع آمده است.
اميدوارم اين كار خوب باشد و بتواند در جايي گرهي بگشايد .
بي شك پيدا كردن معايب يك كار و هدية آن به صاحب كار مهربانانه ترين و مفيدترين پيشكش است .

فصل اول