مقدمه:
      تاكيد بر سيستم  حسابداری دستی  بر اين اساس است  كه   اين سيستم  و مفاهيم  دفاتر روزنامه  و  معين  در دوران    نه چندان دوروحتی درسالهای اخيرتوانسته است  نيازهای  اطلاعات مالی  مؤسسات  متوسط  و بزرگ را  به  خوبی  مرتفع  نمايد.
   دفاتر روزنامه اختصاصی:
   در سيستم حسابداری دستی  مؤسسا ت بزرگ هر  رويداد مالی يا در دفترروزنامه عمومی و يا در يك دفترروزنامه اختصاصی  كه  برای  ثبت  و  پردازش  نوع خاصی از رويدادهای  مالی  پيش  بينی  شده است ثبت می گردند .
   برای رويدادهای مالی تكراری ميتوان ازيک دفترروزنامه اختصاصی  استفاده  نمود  .  تسريع  در  ثبت   بخشی  از رويدادهای  مالی  خاص در دفتر روزنامه اختصاصی  و ميزان  زمان  صرفه جوئی  شده  برای  نقل به  حسابهای   معين ودفتركل از موارد استفاده دفتر روزنامه اختصاصی است.
   اكثررويدا د های مالی  (حدود 90 تا 95 درصد ) كه در مؤسسات  بزرگ  به  تعداد زيادی واقع می شوند  شامل  چهار نوع   رويداد  مالی زير است  كه  برای  ثبت  هر يک ازآنها دفترروزنامه اختصاصی  مورد نيازمی باشد:
   مزايای دفتر روزنامه فروش:
   يكی از مزايای  دفتر روزنامه  فروش  آن  است  كه  هر         رويداد  مالی  فروش نسيه در يک سطر ثبت می شود  در حالی  كه  همين  رويداد  مالی  در دفتر روزنامه  عمومی  حداقل  در سه  سطر ثبت  می گردد.
   مانده حساب  كنترل  حسابهای  دريافتنی  در دفتر كل  در  پايان  ماه  بايستی مساوی حاصل جمع مانده حسابهای تمام مشتريان در دفترمعين حسابهای دريافتنی باشد.
  سطر اول :حسابهای دريافتنی (بدهكاران)به صورت بدهكار
  سطر دوم :حساب فروش بصورت بستانكار
  سطر سوم :شرح كافی برای اين رويداد مالی
   تمام  حسابهای دريافتنی (بدهكاران)  و حسابهای  پرداختنی (بستانكاران)در دفترمعين  حسابهای  دريافتنی و دفتر معين  حسابهای پرداختنی كه حسابهای آن براساس حروف  الفبای   نام  هر يک  از بدهكاران  و بستانكاران  تفكيک  گرديده ، نگهداری می شود .
    درپايان ماه دفترروزنامه فروش جمع زده می شود وجمع  فروش  نسيه ثبت شده درروزنامه فروش در ستون بدهكار حساب كنترل حسابهای دريافتنی و ستون  بستانكار حساب فروش  در دفتر كل  ثبت  می گردد.
   دفتر روزنامه خريد:
   در پايان  ماه  دفتر روزنامه  خريد  جمع زده  شده و جمع  خريدهای  نسيه  به  دو حساب  دفتر كل  بشرح  زيرانتقال      می يابد:
  1- به ستون بدهكار حساب خريد.
  2- به ستون بستانكار حساب كنترل ،حسابهای پرداختنی.
ستونهای بدهكار:
   -1 صندوق: چون  تمام رويدادهای  مالی كه نقدا  وصول می گردند، در دفترروزنامه دريافتهای نقدی ثبت می شوند.                                   
   2- تخفيفات نقدی  فروش: برای انباشت تمام تخفيفات نقدی فروش در طی ماه مورد استفاده قرار ميگيرد.   
   3- سايرحسابها:  برای ثبت  بدهكار  ساير حسابها  به جز حسابهای  صندوق  و تخفيفات  نقدی  فروش  بكارمی رود.
  ستونهای بستانكار :
   1-حسابهای دريافتنی: مبالغ نقدی دريافت شده از هريک از مشتريان (بدهكاران) در اين ستون ثبت می گردد.
   2-فروش: در اين ستون تمام فروشهای نقدی انجام شده طی ماه انباشته  شده  و جمع اين ستون در پايان ماه  به بستانكار حساب  فروش در دفتر كل  منتقل می شود .