فهرست مطالب
عنوان                                                 
مقدمه     1
فصل اول كليات     7
مبحث اول: تاريخچه جرايم بهداشتي ، درماني و دارويي    8
گفتار اول- دوران باستان    9
گفتار دوم- دوران اسلامي    13
گفتار سوم- تاريخچه جرايم بهداشتي، درماني و دارويي در حقوق ايران    17   
مبحث دوم- ماهيت جرايم بهداشتي، درماني و دارويي و تفاوت آن با تخلفات
انتظامي     20
گفتار اول- مفهوم جرائم بهداشتي، درماني و دارويي    21
الف) مفهوم جرايم بهداشتي    21
ب) مفهوم جرايم درماني     23
ج) مفهوم جرايم دارويي    25
گفتار دوم- اركان تشكيل دهندة جرايم بهداشتي، درماني و دارويي    26
الف) عنصر قانوني     27
ب) عنصر مادي     29
ج) عنصر معنوي     31
گفتار سوم- تفاوت جرايم بهداشتي، درماني و دارويي با تخلفات انتظامي     34
الف) تعريف تخلفات انتظامي     34
ب) تفاوت جرم با تخلف انتظامي    35
ج) تخلفات انتظامي در امور پزشكي و دارويي     38
مبحث سوم- جايگاه جرايم بهداشتي، درماني و دارويي در تقسيم بندي جرايم    41
گفتار اول- جايگاه جرايم بهداشتي درماني و دارويي در طبقه بندي
حقوق جزاي اختصاصي     41
گفتار دوم- جايگاه جرايم بهداشتي ، درماني و دارويي از نظر مطلق و مقيد بودن.    43
فصل دوم- مصاديق جرايم بهداشتي، درماني و دارويي در قانون تعزيرات حكومتي    49
مبحث اول- مصاديق جرايم بهداشتي    50
گفتار اول- جرايم مربوط به بهداشت محيط    51
الف) جرايم عليه بهداشت عمومي    51
ب) جرايم مربوط به بهداشت اماكن عمومي     55
ج) جرايم مربوط به بهداشت مراكز تهيه و توليد و نگهداري و توزيع مواد
 خوردني، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي    59
گفتار دوم- جرايم مربوط به تهيه، توزيع،‌‌ نگهداري و فروش مواد خوردني،
 آشاميدني، آرايشي و بهداشتي    62
الف) جرايم مربوط به تهيه و توليد مواد خوردني، آشاميدني،‌ آرايشي و بهداشتي    63
ب) جرايم مربوط به توزيع، عرضه و فروش مواد خوردني،‌ آشاميدني، آرايشي و بهداشتي 72
مبحث دوم- مصاديق جرايم درماني    78
گفتار اول- جرايم مربوط به مداخلة‌ غير مجاز در امور پزشكي و درماني     79
گفتار دوم- جرايم مربوط به خودداري از پذيرش و ارائه خدمات به بيماران     89
گفتار سوم- جرايم مربوط به اعمال سودجويانه در حرفة پزشكي    96
گفتار چهارم – جرايم مربوط به عدم رعايت ضوابط و مقررات حرفه اي     106
مبحث سوم- مصاديق جرايم دارويي    113
گفتار اول- جرايم مربوط به مداخله غيرمجاز در امور دارويي     114
گفتار دوم- جرايم مربوط به سودجويي در امور دارويي    117
گفتار سوم- جرايم مربوط به خودداري متصديان امور دارويي از ارائه خدمات    121
گفتار چهارم- جرايم مربوط به تخلف از ضوابط و مقررات دارويي     125
فصل سوم- مجازات جرايم بهداشتي،‌ درماني و دارويي در قانون تعزيرات حكومتي
و مراجع صالح براي رسيدگي به اين جرايم    135
مبحث اول – مجازات جرايم بهداشتي، درماني و دارويي     136
گفتار اول- تعريف مجازات و انواع آن در حقوق جزاي ايران    136
الف) مفهوم مجازات    136
ب) انواع مجازات در حقوق جزاي ايران    138
گفتار دوم- ماهيت مجازات جرايم بهداشتي، درماني و دارويي    142
گفتار سوم- انواع مجازات جرايم بهداشتي، درماني و دارويي
در قانون تعزيرات حكومتي    147
گفتار چهارم – تخفيف، تشديد و تبديل مجازات
در جرايم بهداشتي،‌ درماني و دارويي     153
الف) تخفيف مجازات    153
ب) تشديد مجازات    154
ج) تبديل مجازات    156
گفتار پنجم- مجازات شركت و معاونت در جرايم بهداشتي، درماني و دارويي    157
مبحث دوم- مراجع صالح رسيدگي كننده جرايم بهداشتي، درماني و دارويي
و نحوة حل اختلاف در صلاحيت    159
گفتار اول- محاكم ذي صلاح براي رسيدگي به جرايم بهداشتي، درماني و دارويي    159
گفتار دوم- اختلاف در صلاحيت    161
نتيجه گيري     176
منابع و مآخذ    179
نمودار آماري    183

مقدمه    
الف) توضيح موضوع
امروزه پيشرفته بودن هر كشور را با شاخص هاي آموزشي و بهداشتي و درماني آن مي‌سنجند، هر قدر امكانات آموزشي و بهداشتي و درماني براي مردم كشور بيشتر فراهم باشد به همان نسبت آن كشور از جايگاه و موقعيت بهتري در جامعة جهاني برخوردار است. در حال حاضر توجه به بهداشت بيش از درمان مورد نظر است و در اين مورد سياست هايي به منظور پيشگيري از شيوع بسياري از بيماري ها صورت مي‌گيرد كه هنوز هم اين اقدامات كافي به نظر نمي‌رسد.
بالا بودن هزينه هاي دارو و درمان، كمبود بيمارستان هاي مجهز در بسياري از شهرها، كمبود پزشك متخصص در بسياري از نقاط كشور و كبود دارو و…  از جمله مسائل موجود در بخش بهداشت و درمان است كه براي برخورد با اين مسائل بايد تدابير جديدتر و مؤثرتري را اتخاذ نمود.
از طرفي ديگر از عوامل كارايي انساني، بسته به تأمين غذاي سالم و كافي است، به همين جهت توليد و نگهداري مواد غذايي طبق اصول بهداشتي و فني از پايه هاي بهداشت عمومي‌و پيشگيري از بيماري هاي مختلف است.
گسترش شهرنشيني و نتايج آن افزون طلبي،‌ تحوّل سيستم هاي توليد، ازدياد روزافزون نيازهاي عمومي‌و مصرفي جامعه در زمينه مواد غذايي و دارويي، عدم توانايي نظارت بر مراكز درماني و واحدهاي توليدي مواد خوردني و آشاميدني و آرايشي و بهداشتي و… شرايط را براي بروز بعضي از تخلّفات آماده نموده است. افزايش شمار سريع مراكز توليد مواد خوردني، آشاميدني و آرايشي،‌‌ بهداشتي و كارخانه هاي ساخت فرآورده هاي دارويي، تأمين بهداشت و جلوگيري از آلودگي اين مواد را، در دنياي امروز غيرقابل اجتناب نموده است. زيرا با كوچكترين آلودگي، بيماري‌ها و مسموميت هاي مختلفي در قشر وسيعي از جامعه بروز مي‌كند لذا اين گونه مراكز به منظور بهبود فرآورده هاي خود نياز به رعايت امور بهداشتي دارند و به همين جهت هر سال بخش مهمي‌از مخارج اين كارخانه ها را امور مربوط به تحقيقات بهداشتي تشكيل مي‌دهد.
با توجه به مشكلات موجود، عده اي به منظور سودجويي از موقعيت هاي به دست آمده، با ارتكاب تخلفاتي در اين رابطه معضلات جامعه را تشديد مي‌نمايند و از همين جاست كه پديده اي تحت عنوان جرايم و تخلفات بهداشتي، درماني و دارويي مطرح شده و نظر همة صاحب نظران به ويژه قانونگذاران را به خود جلب كرده است بر اين اساس منظور از جرايم بهداشتي، درماني و دارويي كلية جرايمي‌است كه در رابطه با امر بهداشت و درمان و نيز در رابطه با امور دارويي به وقوع مي‌پيوندد. بررسي ماهيت، مصايق و مجازات اين جرايم بالاخص در قانون تعزيرات حكومتي موضوع اين نوشتار است.
ب) اهميت و ضرورت موضوع جرايم بهداشتي، درماني و دارويي
جرايم بهداشتي، درماني و دارويي از آنجا كه غالباً به تماميت جسماني انسان ها آسيب مي‌رساند از اهميت به سزايي برخوردار است اين گونه جرايم از ساليان سال مورد ارتكاب متصديان اين امور بوده و امروزه به صورت شايع ترين و در عين حال خطرناكترين نوع بزهكاري جان انسان ها را تهديد مي‌كند و به لحاظ حساسيت موضوع و رشد فزايندة آن، ذهن مقامات قضايي و اجرايي و قانونگذار را به خود مشغول داشته است . لذا ضرورت آشنايي بيشتر با اين پديدة ضداخلاقي و ضدانساني براي متصديان امر قضا ، وكلاي دادگستري، دانشجويان حقوق و همة كساني كه به نوعي با مسئلة‌ مذكور مرتبط اند امري اجتناب ناپذير است. علاوه بر اين گوناگوني، تعدد و تنوع جرايم بهداشتي، درماني و دارويي، پراكندگي آنها در قوانين مختلف، وجود مراجع مختلف براي رسيدگي اين جرايم و در نتيجه بروز اختلاف در صلاحيت در موارد مختلف و ساير مباحثي كه در مورد اين جرايم وجود دارد ضرورت تحقيق و پژوهش پيرامون اين موضوع را روشن مي‌سازد.
ج) سابقة ‌علمي‌موضوع
هر چند تصويب قوانيني مربوط به جرايم بهداشتي، درماني و دارويي به سال ها قبل بر مي‌گردد اما متأسفانه تاكنون در اين زمينه تحقيق جامع و كاملي صورت نگرفته است. البته تحقيقات متفرقه پيرامون برخي از موضوعات مرتبط با اين موضوع نگاشته شده است ليكن اين تحقيقات ما را از انجام پژوهش دوباره بي نياز نمي‌كند. خوشبختانه در سال هاي اخير اقبال زيادي به مقررات بهداشتي، درماني و دارويي و بحث جرايم مربوط به آن به چشم مي‌خورد كه چاپ برخي كتب حقوق پزشكي به صورت تأليف يا مجموعه مقالات از آثار اين رويكرد مثبت است اما در ميان كتب چاپ شده نيز به كتابي جامع و فراگير كه ماهيت اين جرايم و مصاديق و احكام و آثار آن را مورد بررسي قرار دهد يافت نشد.