مقدمه
با حمد و سپاس از خداوند متعالي كه توانايي فكر كردن و نوشتن را به ما عطا كرد و او كه رحمانيت و رحيميتش به وسعت كل شي بندگانش را احاطه كرده و توانايي انديشيدن و توفيق نگارش اين مجموعه را به ما عطا فرموده است.
يكي از مفاهيمي كه در حقوق بسيار مهم است و شناخت آن باعث جلوگيري از جرايم بصورت ناخودآگاه مي شود حقوق كيفري در مفهوم دفاع مشروع است. و يكي از عوامل موجهه‌ي جرم است اين مبحث يكي از مباحث مهم در حقوق كيفري است و چون از فقه اسلامي اخذ شده،‌در اين تحقيق ما سعي كرده ايم تا يك مطالعه‌ي تطبيقي بر روي اين مبحث در فقه اماميه و فقه مذاهب اهل سنت و قانون مجازات اسلامي وقانون مجازات فرانسه داشته باشيم و مبناي فكري دسته بندي شده اي را تا آن اندازه كه در توان ماست ارائه دهيم.
 
پيشگفتار :
دفاع مشروع (Legitimate Defence) يا دفاع قانوني اصطلاحي است كه در قرون معاصر وارد مباحث حقوقي گرديده است. اصل مبحث دفاع ضمن كتاب جهاد از كتب فقهي مورد بحث قرار گرفته است كه دفاع را يكي از واجبات اعمال مسلمانان در حفظ حدود و ثغور اسلامي بر وجه محاربه و مقاتله با دشمنان اسلام و كفار واجب كفايي (و بعضاً واجب عيني ) دانسته‌اند. بدون اينكه عنوان مستقلي به صورت «دفاع مشروع» در كتب مذكور مشاهده شود ولي مفاهيمي در اين مورد از طرف بعضي از فقها بيان گرديده است. دفاع مشروع عبارت است از دفاع مجاز و قانوني شخصي كه به جان و مال و ناموس او حمله مي شود و شخص قادر به دريافت كمك از مأمورين يا ديگران براي دفع آن حمله نباشد در اين صورت شخص مرتكب قتل يا ضرب و جرح طرف يا ورود خسارت به او گردد شخص مدافع مصاب است و مسئول جرايم و خسارات وارد شده نمي باشد. مرحوم شهيد گويد: الدفاع عن النفس و المال و الحريم جايز في جميع بحسب القدره و دم المدفوع هدر حيث يتوقف الدفاع علي قتله (شرح لمحه 20/325).
مرحوم محقق حلي مي گويد : و ... و كذا كل من خنثي علي نفسه مطلقاً او ماله اذا غلبت السلامه (شرايع الاسلام ، 1/307).
مرحوم شعراني در شرح جهاد در تبصره المتعلمين علامه حلي مي گويد:‌و فرق جهاد و دفاع آن كه جهاد براي دعوت به دين است و دفاع براي راندن دشمن از جان و مال و ناموس (شرح تبصره المتعلمين 1/207)
مسلم است كه وجوب دفاع براي مسلمانان در راندن دشمن از جان و مال و ناموس جامعه مسلمين به فرد مسلمان نيز تسري يافته و بر هر فرد دفاع از جان و مال و ناموس خود واجب ميگردد.
دفاع از جان و يا مال يا ناموس خود يا ديگري در غالب قوانين ممالك واقيه مشروع و مجاز شناخته شده است از جمله در موارد 92 تا 97 قوانين مجازات اسلامي اين موضوع با شرايطي كه در دفاع جمع باشد مشروع و بدون مجازات تقنين گرديده است شرايط مذكور عبارتند از :
1) دفاع متناسب با حمله و خطري باشد كه شخص را تهديد مي كند.
2) خوف براي نفس يا عرض يا مال مستند به قرائن معقول باشد.
3) توسل به قواي دولتي و هرگونه وسيلة آسانتري براي نجات ميسر نباشد.
4) در مورد دفاع از مال ديگري استمداد صاحب مال شرط است. شرط اخير در قانون به نظر ناقص مي آيد كه در جاي خود بحث مفصلي خواهد داشت.