مقدمه:
قبل از بيان هر موضوعي در ارتباط با هنر يوناني بايد بدانيم كه مشكلات بسياري در پژوهش اين هنر وجود دارد. اول اينكه باقمياندة‎ هنر يونان كه منبع معتبري است به وضع اسفناكي ناقص و نارساست، دوم اينكه كپيه‎هايي است كه در زمان روميان از روي پيكره‎هاي مهم و معروف ساخته شده و بدون وجود آنها بسياري از شاهكارهاي پيكره سازي بكلي برماناشناخته مي‎ماند و اين كپيه‎ها خود مشكل تازه‎ايست كه به تقين نمي‎توان گفت آنها از روي اصل باشد، بخصوص در مواردي كه چند كپيه از يك اصل داريم و اختلافات جزيي دارند و منبع سوم مجموعة آثار ادبي است، يونانيان نخستين قومي بودند كه شرح زندگي و آثار هنرمندان خود را مفصل به نگارش درمي‎آورند و گزارشهاي آنان كه مشتاقانه توسط روميان گرد آمد و به ما رسيد معلوم مي‎شود كه آنها معماري نقاشي و پيكره تراشي را مهمترين مظاهر تمدن خود مي‎دانستند. در آثار هنري يونان بخصوص در پيكره تراشي آنان توجة بيشتري به هنر انسان نسبت به تمدنهاي قبلي شده است، اشارة ما در اين تحقيق به زن يونان است و تأثير زن بر پيكره تراشي و معماري يونان بررش شده است.
 
اوضاع طبيعي و جغرافيايي يونان:
ابتدا به وضعيت طبيعي و جغرافيايي يونان مي‎پردازيم تا بتوانيم سرزميني كه از نظر حاصلخيزي زمين و معادن در وضعيت خوبي قرار نداشته چطور به اوج تكامل رسيده است، سرزميني كه فرهنگ و تمدن يونان در آن شكل گرفت از يونان و جزاير يوناني تشكيل شده بود كه عبارت بودند از يونان شمالي، مركزي و جنوي (يلوپونز) و همچنين مراحل شمالي و شررقي درياي اژه.
بطور خلاصه شبه جزيره يونان كه در حدود چهارصد كيلومتر طول و سيصد كيلومتر عرض داشته اولاً بعلت كوهستاني بودن، فقط يك پنجم آن قابل سكني و مستعد كشاوزي بوده ثانياً بطور كلي آب و هواي گرم و خشك داشته و ثالثاً وضع سواحي آن بالنسبه مساعد و كار رفت و آمد كشتي‎ها و مهاجرت اقوام را تسيهل ميكرده است.
در چند جزيره از مجمع‎الجزاير مانند پاروس و آتيك علاوه بر معادن سنگ آهن، مس و نقره، كوههايي از سنگ مومر موجود است. كه قابل تراش و تغيير شكل است سلسله جبال پانتكيك و هيمت كه در جزيرة آتيك واقع است از اين نوع سنگ تشكيل يافته است. ميان ساير ملل بويژه مصريها ممتاز بوده‎اند. از لحاظ منابع زيرزميني نيز وضع يونان خوب نيست، بنابراين صنعت و كشاوزي در آن رواجي نيافته است، زندگي مردم بيشتر از راه
از لحاظ منابع زيرزميني نيز وضع يونان خوب نيست و بنابراين صنعت و كشاورزي در آن رواجي نيافته زندگي مردم بيشتر از راه گله‎داري ميگذشته بعلاوه موقع جغرافيائي يونان، بتوسعه بازرگاني كمك شاياني كرده با اينحال تمام مردم زندگي كوچك و مختصري داشته و كمتر اتفاق ميافتاد كه كسي همة وسايل آسايش را بحد كافي در اختيار داشته باشد، اين عسرت و تنگدستي و ناسازگاري طبيعت را، نبوع فكري يونانيان قديم جبران كرد و سرزمين يونان را بصورت يك از كشورهاي غني و ثروتمند جهان درآورد.

اوضاع سياسي، اجتماعي، اقتصادي:
وضعيت جغرافيايي و وجود دريا و كوه تغييراتي را بر روي اوضاع سياسي، اجتماعي و اقتصادي يونان گذاشته است و باعث شده كه در بخشهاي مختلف يونان دولت شهرهاي كوچك مستقلي شكل گيرد كه از يك سو دريا و از سوي ديگر كوهستانهاي صعب العبور مانع از آن بودند كه اين دولت شهرها مورد تهاجم قرار گيرند، امتياز ديگر اين قوم رهابودن از بند موهومات و استبداد حاكمان مي‎باشد.
يونانيان از نخستين عصري كه تاريخ از آنها نام برده است تفاوت شخصيت نماياني با ساير ملل داشته‎اند، اينان مردم آزادمنش دوستدار تنوع و تشنة تعالي و پيشرفت بوده‎اند و هرگز دربند و زنجير سنتهاي ظالمانه به حبس ابدي تن در نداده‎اند، حتي مذهب هم نتوانست به آزادي خواي اين ملت تخطي كند.
رمان يوناني هميشه حكومت خودگردان بود. تراژدي تاريخ يونان ناشي از اين بود كه دولتشهرهاي يونان نمي‎توانستند قلمروهاي سياسي جداجدا را مطيع چنان فدراسيون ثابت دلخواهي كنند كه بتواند كل جهان يونان را دربرگيرد و پاياني باشد بر جنگ و ستيزهايي مزمن كه نيروي دولتشهرهاي جداگانه را تحليل مي‎برد و سرانجام نيز اسباب ذلت و انقيادشان را فراهم كرد. ت ازمان اسكندر كبير هيچ نشاني از فكر خدا – شاه، مطابق الگوي مصر با بين النهرين، در تاريخ يونان نبود. در حالي كه اهالي مصر و بين‎النهرين تاريخشان را برحسب دوره‎هاي پادشاهي يا خاندانهاي سلطنتي گزارش مي‎كردند، بسي درخور توجه است كه يونانيان، زمان را برحسب المپياد‎ها محاسبه مي‎كردند؛ يعني فاصلة چهارسالة ميان بازيهاي المپيك كه به صورت جشنواره‎اي قهرماني در سراسر تاريخ قديم يونان برگزار مي‎شد. كم و بيش هيچ واژه‎اي بهتر از آتلتيكس (Athletics) واژة يوناني به معناي ورزشهاي قهرماني) نمي‎توانسته نمادي از ارزشي باشد كه فرهنگ يوناني براي فرد قائل بوده است، زيرا بازيهاي المپيك بازيهاي گروهي به معنايي كه ما از آن مي‎فهميم، و پيش از آنچه امروز هستند، نبودند بلكه آزمونهاي فردي قدرت و مهارت بدني بودند. اين گونه مسابقه‎ها هيچ معادلي در دنياي قديم نداشت.

فرهنگ و هنر:
هنر در يونان شامل هنر در معماري – حجاري – پيكره تراشي – سفال گري نقاشي و مجسمه سازي مي‎باشد.
هنر يوناني با ساختن پيكر خدايان و تزئين معابد و نمايش شخصيتهاي ورزشي شروع شد. يونانيان قديم، همچون ساير ملل ابتدايي، در مرحله‎اي از تكامل خود، مجسمه‎هايي ساختند و به جاي موجود زنده در گور مردگان گذاشتند. همچنين به ساختن پيكرهاي انساني پرداختند. پيكرهاي نياكان را در خانه‎ها نگاه مي‎داشتند و پيكرهاي زندگان ره به معبدها هديه مي‎كردند تا بدين وسيله از حمايت خدايان برخورداري شوند. دينهاي قديم كرت و موكناي مبهم و آشفته و وحشتناك بودند و از اين رو با هنرهاي زيباي پيوندي نداشتند. ولي خدايان انساني او لمپ، و معابد زميني آنها، سبب شدند كه پيكر تراشي و معماري و صدها هنر ديگر رواج يابد. مي‎توان گفت كه هيچ ديني، جز مسيحيت كاتوليك، به قدر آيين يونانيان در ادب و هنر تأثير ننهاده است. تقريباً هر كتاب يا مجسمه يا ساختمان يا گلداني كه از يونان قديم به ما رسيده است، از جهتي صيغة ديني دارد.

معماري پارتنون
 زماني كه پريلكس آكروپوليس را از نو ساخت، معبدها را در محلهاي مقدس سابق بنا كرد، و هرجا كه توانست از پي باقي مانده از ساختمانهاي قديم‎تر استفاده كرد؛ در نتيجه، پارتنون (معبد آتنا يا آتنه)، يعني اصلي‎ترين ساختمان در آكروپوليس و به تأييد همگان بزرگترين يادمان معماري يوناني،‌هيچگاه در روزگار كهن در وضعيت همساز نسبت به بناهاي مجاور خود ديده نشده است. زماني تصور مي‎شد كه چشم‎انداز معبد آتنا از راه مقدس (Sacred Way)، كه از دروازة ورودي مي‎گذشت به واسطة‌ساختماني چند در واسط راه، تا اندازه‎اي مسدود مي‎شده است. در واقع، ساختمان كوچك ستونداري كه در ماكت (تصوير 19) درست در روبرو و در سمت چپ معبد آتنا ديده مي‎شود يك دروازة ورودي است، و شكل و اندازة حقيقي آن هنوز محل ترديد است. مهم‎تر اين كه، پژوهشهاي باستان شناختي جان دابينز (John.J. Doccins) و رابين ردوز (Robin F. Rhodes) نشان داده كه ضلع يا بال بيرون نشستة حرم آرتميس برائورونيا (Artemis Brauronia)، كه ديوار شرقي كه با كالكوتيك (Chalkotheke/انبار مفرغي؛ زرادخانه) مشترك است، همانگونه كه هم در ماكت و هم در نقشة كف ديده مي‎شود (21-19)، آخرين مرحلة معمار حرم را تشكيل مي‎دهد، و پس از بناي پارتنون ساخته شده است. بنابراين، حتا اگر بال بيرون نشسته بعدها منظرة معبد را مسدود مي‎كرده، وقتي پارتنون ساخته شد مانعي ايجاد نمي‎كرده است. چشم انداز اولية پارتنون از گوشة شمال غربي،‌ براي پرستند و بازديده كنندة معمولي،‌همان اندازه روشن و گسترده بود كه امروز. اين بناي عظيم، وقتي با همة عظمت مكعب-نماي آن همزمان از جلو و كنار ديده مي‎شد، چنين به نظر مي‎آمده كه به طور طبيعي از پاستوني صخره‎اي قدر برافراشته است. اندك ميل ستونهاي بيروني به طرف داخل، كه هر چه به مركز نماي غربي نزديك و نزديك‎تر مي‎شويم كاهش مي‎يابد، اين اثر را دارد كه وقتي از دروازهة ورودي بسيار كوتاه به نزديكي معبد مي‎رسيم، بلندي ظاهر بناي بالاي سر ما را بلندتر جلوه مي‎دهد، و مي‎توانيم بي‎ترديد بگوييم كه اين همان است كه مورد نظر معماري بوده، يعني مي‎خواسته بي‎قاعدگي مهارناپذير محوزه را به عنوان ابزاري براي اعتلاي شكوه و جلال معبد به كار گيرد. تنديس مفرغي غول‎آساي آتنا پروماخوس (Athena Promachos)، كار سترگ فيدياس (phidias) – كه از سلاحهاي ذوب شدة ايرانيان مسلح به كلاهخود زراندود، زره، سپر و نيزه ريخته شده، و براي كشتيهايي كه در دور دستهاي دريا مي‎راندند قابل رؤيت بود – به نظر مي‎آمد كه در كنار اين حرم الاهة نگاهبان آتنيها ايستاده و محافظ آن است.
از ديدگاه امروزيها، ديگر جنبه‎هاي معبد آتنا وضعيت چندان رضايتبخشي نداشت. ستونبند جنوبي بيش از آن اندازه به خاكريز دفاعي نزديك بود كه ميدان ديد راحتي ايجاد كند، اما حتا همين وضعيت داراي اين امتياز بود كه نگاه هر كس را كه دور معبد به سمت جنوب مي‎گشت به طرف بالا به جانب كتيبه دور ديوار حرم معطوف مي‎كرد. حسن ستونبند شمالي محوطه‎اي باز و وسيع بود، اما فضاي روبروي ضلع شرقي، يعني ورودي اصلي، چندان بسته و محدود بود كه نمي‎توانست ديد مناسبي ايجاد كند. بي‎ترديد يونانيان مي‎توانستند به مراد دل خود كل يك ساختمان را حتا از زواياي قناس يا ناقص در ذهن مجسم كنند. اما شكلهاي معماري كريستال گونة بناهاي عهد پريكلس، حتا در وضع مخروبة امروزيشان، با شكويه بي نظير، بر فراز شهر و جلگه باريك آن قد برافراشته‎اند؛ اين بناها كه گويي با دستي آسماني بر آن صخرة عظيم نهاده شده، با كوههاي اطراف به رقابت برخاسته‎اند، بي آن كه محدوديتهاي طبيعت را تشخيص دهند، جز آن كه اينجا و آنجا به سود خود از آن بهره‎ برده‎اند.
از بيشتر ساختمانهاي كوچك تر آكروپوليس اكنون فقط از طريق حفاريها آگاهي داريم، و تنديسهايي كه روزگاري آكروپوليس را مي‎آراستند بي هيچ نشان برباد رفته‎اند. اما پارتنون سده‎‏ها به عنوان بنايي ديني محفوظ ماند. اين بنا پياپي به كليسايي بيزانسي، كليسايي كاتوليكي، و به مسجدي بدل شد كه در اين مرحلة اخير مناره‎اي را نيز به رخ بينندگان مي‎كشيد. اگر چه بخش دروني آن بارها تغيير شكل داده، قسمتهاي خارجي با تمام كارهاي سنگتراشي تا 1687 دست نخورده باقي ماند. تركها، كه در آن زمان با ونيزيها در جنگ بودند، از معبد به عنوان انبار باروت استفاده مي‎كردند. گلولة توپ ونيزيها به ساختمان اصابت كرد و انفجار حاصله مركز آن را ويران كرد. ونيزيها در تلاش بدفرجامي كه به قصد غارت بعضي از تنديسهاي سنتوري بنا به عمل آوردند، ويرانگري را يك گام بيشتر بردند و آن وقتي بود كه تنديسها به هنگام جابه جايي به زمين افتاده و خرد شدند. در 1801-1803، تامس بروس (Thomas Bruce)، لرد الگين (Lord Elgin)، ديپلماتي بريتانيايي،‌ در اوضاع آشفته‏‎اي كه آن زمان بر آتن حاكم بود، با انتقال بسياري از تنديسها و نقشهاي برجسته به لندن، بيشتر آنچه را كه از مجسمه‎ها باقي مانده بود از نابودي احتمالي نجات داد. در سدة كنوني ستونبند شمالي، با استفاده از كم و بيش تمام ميله‎هاي استوانه‎اي ستونهاي اصلي، به دقت نصب شده و كار روي ستونبند جنوبي آغاز شده است.
عقيده بر اين است كه پريكلس پيكرتراش آتني، فيدياس، را عهده‎دار كل كارهاي هنري خود كرد. شايان ذكر است كه او هيچ يك از دو مجسمه ساز بزرگ، تراشيدة تك پيكره‎هاي قهرماني، يعني مورون و پولوكليتوس، را كه در اوج شكوفايي خود بودند، انتخاب نكرد. كار ساختمان در 447ق.م آغاز و در مدتي بس كوتاه يعني نه سال تمام شد، البته به جز كارهاي پيكرتراشي آن كه تا 432ق.م سامان يافت. ايكتينوس براي ساختمان تازه كه تا مدتها بعد پارتنون خوانده نمي‎شد (پارتنوس به معناي «عذرا») از پيهاي معبد قديم‎تر آتنا استفاده كرد و برآنها افزود؛ اين عنوان در اصل تنها بر خزانه اطلاق مي‎شد. گرچه ابعاد اين معبد، كه به موجب كتيبه‎هاي موجود، «معبد بزرگ» خوانده مي‎شد، چندان بزرگ‎تر از ابعاد معبد زئوس در المپيا نيست، بي ترديد بسيار بزرگ‎تر جلوه مي‎كرده است. پارتنون يك معبد متعارف به سبك دوريك است، اما از اين لحاظ كه به جاي شش ستون در جلو هشت ستون، و به جاي سيزده ستون در هر طرف هفده ستون دارد، با بيشتر معبدهاي پيشين تفاوت دارد.
ايكتينوس،‌به ياري كاليكراتس و تحت نظارت فيدياس و پريكلس، بناي معبد جديدي را براي آتنة پارتنون آغاز كرد. وي، در انتهاي غربي عمارت، براي دختران كاهنة آتنه تالاري ساخت و آن را خانة «دوشيزگان» نام گذارد، ولي با گذشت زمان سهل‎انگار، نام اين جزء، به حكم نوعي استعارة معماري، به كل آن بنا اطلاق شد. ايكتينوس مرمر سپيد كوه پنتليكوس را، كه رگه‎هايي از دانه‎هاي آهن داشت، مصالح كار خود قرار داد، و ملاط به كار نبرد. پاره‎هاي سنگ را چنان بدقت چهارگوش ساخته و صيقل داده بود كه هر پاره، پارة ديگر را به خود مي‎گرفت و چون يك قطعة واحد به نظر مي‎آمد. قطعات استوانه‎اي شكل ستونها را سوراخ مي‎كرد تا تير نازكي از چوب زيتون در آنها جاي دهد. سپس قطعات ستون را بر روي هم مي‎گذارد و قطعة بالايي را آن قدر بر قطعة زيرين مي‎گرداند و مي‎ساييد كه دو سطح مجاور صاف و هموار گشته، به يكديگر مي‎پيوستند و فاصلة ميانشان تقريباً از نظر محو مي‎شد ...