فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                      
پيش گفتار           
نگاه نخست به شادي در اسلام           
الف : شادي هاي نكوهيده     
ب : شادي هاي ستايش شده   
شادماني از ديدگاه دانشمندان  
پاداش شادي آفرينان
هنگامه هاي شادي 
شادي در سيره پيامبر و امامان معصوم »عليه السلام«      
مهمترين عوامل شادي        
شادي هاي ناروا    
آثار شادي هاي ناروا          
موانع شادي         
منابع و مآخذ    

   
 پيش گفتار
و انه اضحك و ابكي
او است كه مي خنداند و مي گرياند

خداوند خالق هستي است. همه زيبايي ها آفريده اوست. خنده نيز اثر او است. تبسمي كه بر لبان شماست، آيه اي از آيات او است. تمام عوامل شادي از او نشأت گرفته اند؛ زيرا تمام هستي از اوست. جهان فقط زيبايي است. اصلاً خلقت برابر است با زيبايي. آنان كه دنيا را پلشتي مي پندارند يا خدا را نشناخته اند يا منظورشان دنياي بي خداست. دنيا، آيه خدا است. مگر آيه خدا ميتواند زشت باشد؟! آيه يعني نشانه خدائوند زيباست و زيبايي را دوست دارد.
«ان الله جميل و يحب الجمال »
شادي چيست؟ آيا تاكنون از شما پرسيده اند: محبت چيست؟ عشق چيست؟ خوشبختي چيست؟
سؤال ها ، اين قدر ملموس اند كه انگار پرسيدن ندارند. با اين حال، صدها پاسخ از سوي دانشمندان به اين سؤال ها داده شده است. شادي از اينگونه پرسش ها است. هر انساني، شادي را تجربه نموده است. شادي مانند تنفس، غذا خوردن، حرف زدن و گريستن، از ضروري ترين نيازهاي حيات انساني است؛ گر چه برخي انسانها در استفاده از آنها دچار مشكلات مي شوند. شادي، واكنش انسان در برابر «بيرون» است. اگر بيرون نباشد، شادي معنا ندارد؛ همانگونه كه عشق ورزيدن و دوست يابي معنا ندارد. همة انسانها از برخي رخدادهاي بيروني، شاد مي شوند و از برخي ناراحت. نمي توان شادي را عين «لذت» دانست. گاه بين اين دو تمايز وجود دارد. برخي لذتها شادي آورند و برخي شاديها موجب لذت اند. روح نيز خسته مي شود گاهي تن شاداب است و روح خسته. گاهي به عكس است؛ تن، خسته است و روح شاد. برخي، بدني سالم دارند؛ اما روحي افسرده را حمل مي كنند. برخي نيز تني رنجور دارند، ولي روحي با نشاط به زندگي بخشيده اند، آيا نديده ايد كشاورزي را كه پس از رنج نشا در شاليزار، با لبخندي به زيبايي آن چه نظاره مي كند روان خويش را آرام مي سازد؟
گاهي جم و روح، هر دو خسته اند. اين جاست كه پاي استراحت روح به ميان مي آيد. هنگامه خستگي روح و روان، بايد سراغ حكمتهاي شادي آور رفت؛ همان گونه كه امام علي،‌عليه السلام فرمود :
«ان هذه القلوب تمل كما تمل الا بدان فابتغوا لها طرائف الحكمه »
انسان بايد در همه كارهاي خود تعادل را برقرار سازد. كار زياد، بدن را خسته مي كند و روح را در فشار قرار مي دهد. لذتهاي حلال در اينگونه لحظات، فرياد رس هر انسان باورمند به آخرت است. برخي، تن خسته خويش را با هر خوشي، به كاميابي مي رسانند؛ اما دين باوران تنها از لذتهاي حلال براي سامان بخشي به قلبهاي خسته و رهايي از بند مشكلات استفاده مي كنند.
برخي فقط در انديشه ثروت اند و برخي فقط در انديشه راز و نياز با خدا. برخي از هر دو چشم پوشيده اند. شماري اندك نيز به دنبال هر دو هستند. شماري هم علاوه بر آن دو، لذتهاي حلال را به سفره زندگي خويش اضافه كرده اند.
پيشواي پرهيزكاران، امام علي »عليه السلام« فرمود :
«للمون ثلاث ساعات: فساعه يناجي فيها ربه و ساعه يرم معاشه و ساعه يخلي بين نفسه و بين لذتها فيما يحل و يجمل »
«مومن،‌زندگي خود را در هر شبانه روز به سه بخش تقسيم مي كند: بخشي براي عبادت خداوند، بخشي براي كسب حلال و بخشي براي لذتهاي حلال و روا»
انبساط و انقباض ماده را در كتابهاي درسي خوانده ايد. مواد بر اثر گرما، منبسط مي شوند و بر اثر سرما، منقبض. گرما مولكولهاي مواد را از يكديگر جدا مي سازد و سرما آنها را به يكديگر نزديك. از اين رو، مواد بر اثر گرما حجم بيشتري پيدا مي كنند و بر اثر سرما حجم كمتري.
آيا روح هم انبساط و انقباض دارد؟ آري، روح ها هم گاه منبسط و منقبض مي شوند. در برخي حالات، ظرف روح چنان تنگ مي شود كه هيچ ذره اي را پذيرا نمي شود، چه رسد به محبت نيايش. گاه برخي روح ها چنان گسترده مي شوند كه پذيراي تمام نيكي ها مي گردند.
آيا تاكنون ديده ايد افرادي را كه تاب تحمل خويش را هم ندارند؛ چه رسد به ديگران؟ حتما شنيده ايد يا خوانده ايد كه جواني بر اثر شكست در امتحانات كنكور،‌خواستگاري، ازدواج، مسابقة فوتبال تيم مورد علاقه اش، ورشكستگي و … خود كشي كرده است! آنان كه تاب تحمل «خود» را ندارند، به «خود»كشي متوسل مي شوند. پايان راه انقباض روح، خودكشي است. برخي در ميانة اين راه قرار دارند. بياييم برگرديم و روح خويش را منبسط كنيم. راههاي انبساط روح، فراوان است. يكي از اين راهها شادماني است.